فتق شکمی چیست؟

فتق شکمی یک شکاف یا سستی در ساختار عضلانی دیواره شکمی است. پرده صفاق که همان پوشش حفره شکمی را تشکیل می دهد، از این شکاف بیرون می زند و این اختلال موجب برآمدگی حفره شکمی می شود. این برآمدگی معمولا زمانی مشخص می شود که عضله های شکم سفت شده اند و فشار در ناحیه شکم افزایش پیدا کند.

هرفعالیتی که موجب افزایش فشار درون شکمی شود می تواند فتق را وخیم تر کند. فعالیت هایی مانند وزنه برداری، سرفه کردن یا حتی زور زدن هنگام دفع ادرار یا مدفوع از این قبیل هستند.

یک بشکه ی سوراخ را در نظر بگیرید. حال تصور کنید که یک بادکنک درون این بشکه در حال باد شدن است. طبیعتا بخشی از این بادکنک باد شده از سوراخ بشکه بیرون می زند. این دقیقا وضعیتی است که برای بافت های بیرون زده از حفره شکمی اتفاق می افتد.

علائم فتق شکمی

در برخی از انواع فتق، فرد ممکن است هیچگونه علائمی نداشته باشد. بارزترین نشانه ی فتق برآمدگی و بیرون زدگی در ناحیه مورد نظر است. علائم دیگر آن شامل فشار، سرفه، سوزش سر دل و دشواری در بلع می باشد. از علائم فتق های شدید می توان به تیر کشیدن، استفراغ و یبوست اشاره کرد. اگر بخشس که دچار فتق شده نرم شود و نتوان آن را به داخل بازگردند باید سریعا به بیمارستان مراجعه کرد. فتق ها می توانند موجب عفونت، انسداد و خفگی بافت ها یا ارگان های داخلی بدن شوند.

علت به وجود آمدن فتق شکمی چیست؟

به طور کلی، تمام فتق ها در اثر فشار وارده به شکاف یا سستی موجود در عضله ها یا فاسیا به وجود آمده اند. در برخی مواقع سستی عضلانی مادرزادی است ولی در اغلب موارد اکتسابی بوده و در طول زندگی ایجاد شده است.

هر چیزی که در شکم ایجاد فشار کند می تواند منجر به فتق شکم شود مانند:

• بلند کردن اجسام سنگین بدون تثبیت کردن عضلات شکم
• اسهال یا یبوست
• سرفه یا عطسه های مداوم

علاوه بر این چاقی، سوء تغذیه و سیگار کشیدن می توانند موجب تضعیف و سست شدن عضلات شده و احتمال ابتلا به فتق را افزایش دهند.

انواع فتق شکمی

متاسفانه افراد زیادی تصور صحیحی از فتق ندارند و آن را تنها مختص آقایان می دانند، در ادامه به بررسی انواع فتق می پردازیم.

• فتق مغبنی (کشاله رانی)

در مردان کانال کشاله رانی راه عبوری طناب منوی و رگ های خونی است که به بیضه ها ختم می شوند. در خانم ها کانال کشاله رانی شامل رباط های دایره ای شکلی است که رحم را نگه داشته و از آن حفاظت می کنند. در فتق مغبنی، بافت چربی یا بخشی از روده به کشاله ران فشار وارد کرده و وارد قسمت بالایی ران می شود. فتق کشاله رانی معمول ترین نوع فتق است که بیشتر در مردان رخ می دهد. حدود یک سوم مردان در طول عمر خود یکبار دچار فتق کشاله ران می شوند.

• فتق رانی یا فمورال

طی این فتق، بافت چربی یا بخشی از روده به ران وارد می شود. فتق فمورال بسیار نادر تر از  فتق کشاله رانی می باشد. همچنین اکثرا این فتق در زنان مسن دیده می شود.

• فتق نافی

بافت چربی یا بخشی از روده به شکم فشار وارد کرده و از درون پرده صفاق در نزدیکی ناف بیرون می زند. این مشکل زمانی پیش می آید که در هنگام تولد عضلات نزدیک ناف به درستی بسته نشده و در دیواره شکمی سستی به وجود آورده باشند.

این نوع فتق بیشتر در کودکان شایع است اما ممکن است به دلیل فشار زیاد در ناحیه شکم مانند بارداری های مکرر و چاقی در بزرگسالان نیز رخ دهد.

• فتق هیاتال یا دیافراگم

بخشی از معده از طریق شکاف دیافراگم از دورن قفسه سینه بیرون می زند. دیافراگم از لایه های عضلانی افقی تشکیل شده که قفسه سینه را از شکم جدا می کند.

انواع دیگر فتق عبارت است از:

• فتق برشی

بافت ها ممکن است از جای زخم یا بخیه ناشی از جراحی های شکم مانند اپاندوکتومی بیرون بزند. فتق برشی معمولا طی 3 تا 6 ماه پس از جراحی شکم رخ می دهد. این نوع فتق ممکن است ناشی از افزایش وزن زیاد، بارداری پس از جراحی شکم یا فعالیت های فیزیکی مانند وزنه برداری باشد.

درمان فتق شکمی

فتق ها معمولا به خودی خود بهبود پیدا نخواهند کرد و ممکن است جراحی تنها روش درمان آنها باشد. اما بهتر است برای تشخیص بهترین روش درمان فتق به پزشک متخصص مراجعه کنید. در صورتی که پزشک شما را به یک جراح ارجاء دهد، احتمالا نیاز به جراحی فتق دارید.

در مواردی که کودکی مبتلا به فتق نافی بزرگ باشد و یا فتق وی تا سن 4 یا 5 سالگی بهبود نیابد، از درمان جراحی استفاده می شود. در این سن احتمال بروز عوارض جراحی برای کودک به حداقل می رسد.

از آنجایی که اگر بزرگسالان دچار فتق نافی شوند، خود به خود درمان نمی شود به احتمال زیاد نیاز به جراحی دارند.

یکی از سه نوع جراحی فتق ممکن است برای درمان بیماران استفاده شود

جراحی باز

طی این جراحی، ابتدا یک برش در محل فتق ایجاد می شود. سپس بافت بیرون زده به جایگاه اصلی اش بازگردانده می شود و عضلات ضعیف دیواره شکم به یکدیگر بخیه خواهند شد. در برخی موارد نوعی مش در محل سستی عضلات تعبیه می شود تا از احشای شکم حمایت کند.

جراحی لاپاراسکوپی

روند این جراحی مانند جراحی باز خواهد بود با این تفاوت که به جای برش کلی شکم یا ران، برشی ریز و جزئی برای عبور ابزار جراحی ایجاد می شود.

جراحی رباتیک فتق

مانند جراحی لاپاراسکوپی، با استفاده از یک لاپاراسکوپ و ایجاد برش های ریز انجام خواهد شد. با این تفاوت که در جراحی رباتیک، جراح پشت یک میز فرمان درون اتاق جراحی نشسته و از راه دور عملکرد ابزار های جراحی را کنترل می کند. با اینکه جراحی رباتیک تنها برای فتق های کوچکتر و نقاط ضعیف مناسب بوده است اما امروزه می توان از آن برای بازسازی دیواره شکمی نیز بهره گرفت.

هر یک از جراحی های ذکر شده دارای نقاط قوت و ضعف خاصی هستند که جراح با توجه به نیاز بیمار یکی از آنها را به وی توصیه می کند.