فشار خون بالا (hypertension) یک بیماری شایع است که در نهایت ممکن است باعث آسیب رسیدن به قلب و بروز بیماری‌های قلبی شود. فشار خون هم از طریق میزان خون پمپاژ شده توسط قلب و هم از نظر مقاومت رگ‌ها در برابر جریان خون هنگام ضربان قلب اندازه‌گیری شده و دو عدد به‌دست‌آمده برحسب میلی‌متر جیوه گزارش می‌شوند. عدد اول فشار سیستولیک است که فشار خون در شریان‌ها را حین ضربان قلب اندازه‌گیری می‌کند و عدد دوم فشار دیاستولیک است که فشار خون در رگ‌ها را بین ضربان‌های قلب محاسبه می‌کند. هر چه قلب خون بیشتری پمپاژ کند و شریان‌های شما باریک‌تر باشند، فشار خون بالاتر می‌رود. فشار خون بالا یک بیماری خاموش است و ممکن است هیچ علائمی از خود نشان ندهد؛ بااین‌حال به‌راحتی قابل تشخیص است و پس از آگاهی از وجود آن می‌توانید از پزشک متخصص برای کنترل فشار خون خود کمک بگیرید.
چه عواملی منجر به افزایش فشار خون می‌شوند؟
فشار خون بالا به دو نوع مختلف تقسیم‌بندی می‌شود که هر دسته عوامل منحصربه‌فردی دارد.
پرفشاری اولیه
پرفشاری اولیه اغلب به سراغ بزرگسالان می‌رود. این نوع فشار خون بالا هیچ دلیل قابل توجهی ندارد و طی سال‌ها و به‌تدریج ایجاد می‌شود.
پرفشاری ثانویه
این دسته از پرفشاری خون اغلب ناشی از یک بیماری زمینه‌ای است. پرفشاری ثانویه به طور ناگهانی ظاهر می‌شود و شدیدتر از پرفشاری اولیه است. عواملی که منجر به پرفشاری ثانویه می‌شوند، عبارت‌اند از:
• آپنه انسدادی خواب
• مصرف مواد مخدر مانند کوکائین و آمفتامین
• بیماری‌های کلیوی
• تومورهای غده فوق کلیه
• مشکلات تیروئید
• نقص‌های مادرزادی قلب
• مصرف برخی داروهای خاص مانند قرص‌های جلوگیری از بارداری، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) مانند آسپرین یا ایبوپروفن، داروهای ضد سرماخوردگی و داروهای ضد احتقان (داروهای رفع گرفتگی بینی)
برخی عوامل هستند که بر شدت فشار خون بالا دامن می‌زنند و خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. غلبه بر گروهی از این ریسک فاکتورها ممکن است اما کنترل گروهی دیگر از عوامل از عهده شما برنمی‌آید. با ما همراه باشید تا با ریسک فاکتورهای فشار خون بالا آشنا شوید.
سن
فشار خون با افزایش سن رابطه مستقیم دارد. رگ‌های خونی به طور طبیعی و با گذشت زمان ضخیم‌تر می‌شوند. این تغییر در ساختار شریان‌ها خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهد. بااین‌حال به دلیل بالارفتن آمار افزایش وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان، به‌زودی شاهد پرفشاری خون در سنین پایین نیز خواهیم بود.
ژنتیک
فشار خون بالا از آن دسته بیماری‌های ژنتیکی است که ممکن است در نسل‌های مختلف یک خانواده ادامه پیدا کند. تحقیقات نشان می‌دهند که برخی تغییرات DNA حتی بر روی جنین درحال‌رشد هم تأثیر می‌گذارد و این تغییرات ممکن است سال‌ها پس از تولد و در طول زندگی فرد خود را به‌صورت پرفشاری خون نشان دهند.
سبک زندگی
خوردن غذاهای ناسالم، نوشیدن بیش از حد الکل یا کافئین، نداشتن تحرک بدنی، سیگارکشیدن و خواب ناکافی از عادت‌های نادرستی هستند که به‌تدریج تأثیر خود را بر روی فشار خون نشان می‌دهند.
نژاد یا قومیت
فشار خون بالا از آن دسته بیماری‌هایی است که با تبعیض نژادی گره خورده است. متوسط فشار خون در آمریکایی – آفریقایی‌ها و اسپانیایی‌تبارها بالاتر از سفیدپوستان و آسیایی‌ها است. زنان آمریکایی – آفریقایی در دوران بارداری بیشتر از زنان سفیدپوست دچار پره‌اکلامپسی می‌شوند. پره‌اکلامپسی یک اختلال بارداری است که باعث بالارفتن ناگهانی فشار خون و مشکلات کلیوی و کبدی می‌شود.
جنسیت
در دوران میان‌سالی مردان بیشتر از زنان دچار فشار خون بالا می‌شوند. اما با افزایش سن ورق برمی‌گردد و زنان مسن بیشتر از مردان هم سن خود، پرفشاری خون را تجربه می‌کنند.
عوامل اجتماعی و اقتصادی
مطالعات اخیر نشان داده‌اند که عواملی مانند درآمد، تحصیلات، محل زندگی و شغل شما ممکن است در ابتلا به فشار خون بالا دست داشته باشند. برای مثال کار در شیفت شب یا صبح خیلی زود می‌تواند خطر ابتلا به پرفشاری خون را افزایش دهد. حتی آسیب‌های دوران کودکی نیز با خطر ابتلا به فشار خون بالا مرتبط هستند.
اندازه‌گیری منظم فشار خون امری مهم و پراهمیت است؛ چرا که فشار خون بالا معمولاً علائم بارزی از خود نشان نمی‌دهد. درصورتی‌که پرفشاری خون به‌موقع تشخیص داده نشود، سلامتی بدن مورد تهدید قرار خواهد گرفت. پس اگر با یکی از نشانه‌های زیر روبه‌رو شدید، احتمال ابتلا فشار خون بالا را در نظر داشته باشید.
• سردردهای شدید
• خون دماغ
• خستگی یا گیجی
• مشکلات بینایی
• احساس درد در قفسه سینه
• اختلال در فرآیند تنفس
• ضربان قلب نامنظم
• وجود خون در ادرار
• درد در گوش‌ها یا گردن
• گرگرفتگی
پزشک متخصص ریسک عوارض فشار خون بالا را تخمین زده و باتوجه‌به این مسئله راهکارهای درمانی مناسب ارائه می‌دهد. روش‌های درمانی پرفشاری خون شامل موارد زیر است:
تغییر سبک زندگی
برخی از عادات زندگی هستند که شاید به چشم نیایند اما تغییری کوچک در آن‌ها می‌تواند اثر پروانه‌ای روی فشار خون داشته باشد. قطع مصرف نوشیدنی‌های الکلی، فعالیت بدنی منظم، داشتن وزن مناسب، ترک سیگار، مدیریت استرس و خواب کافی و باکیفیت از جمله عاداتی هستند که کمی تغییر در آن‌ها باعث کنترل فشار خون می‌شود.
مصرف دارو
زمانی که تغییر سبک زندگی جواب ندهد و فشار خون به اندازه کافی کنترل نشود، پزشک به تجویز دارو رو می‌آورد. البته توجه داشته باشید که با مصرف دارو، تغییر در عادات نادرست زندگی را کنار نگذارید و هر دو روش درمانی را با هم جلو ببرید. متخصص قلب و عروق شرایط بدن شما در نظر می‌گیرد و باتوجه‌به آن‌ها داروهای مؤثر و کارآمد تجویز می‌کند. از مهم‌ترین داروهای کنترل‌کننده فشار خون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• مهارکننده‌های ACE (آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین)
• مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین-۲
• مسدودکننده‌های کانال کلسیم
• داروهای ادرارآور
• مسدودکننده‌های بتا
سخن آخر
تقریباً یک‌سوم افرادی که فشار خون بالا دارند، از این مسئله مطلع نیستند؛ مگر اینکه پرفشاری خون خود را با علائم شدیدی نشان دهد. به همین دلیل بهترین راه برای تشخیص فشار خون بالا، چکاپ منظم و مشاوره با پزشک متخصص است. کنترل یا کاهش فشار خون، از ابتلا به بیماری‌های مزمن کلیوی، بیماری‌های قلبی و سکته مغزی جلوگیری کرده یا حداقل مبتلا شدن به این بیماری‌ها را به تعویق می‌اندازد.
